ELMANIN TARİHİ

Elma, gülgiller familyasının malus cinsinden olan ağaçlarının yenen meyvesidir. Her iki yarım kürenin ılıman iklim kuşağında yetişir. Çok eski çağlardan beri üretilen elma, aşılama yöntemiyle pek çok çeşide bürünerek çoğalabilmiştir . Elmanın anavatanı Anadolu’yu da içine alan Güney Kafkaslardır. Ekolojik şartların uygunluğu ve gen merkezi olması nedeniyle elma, yurdumuzun hemen her yerinde çok eski yıllardan beri yetiştirilmektedir. Fakat en uygun kültür merkezleri yabanisinin yayılma alanlarına parelel olarak Kuzey Anadolu’da bulunmaktadır. Kuzey Anadolu, Karadeniz kıyı bölgesi ile İç Anadolu ve Doğu Anadolu yayları arasındaki geçit bölgeleri ve son yıllarda güneyde göller bölgesi elmanın önemli yetiştiricilik alanlarını oluşturmaktadır (Anonim, 2001). Dünya’da elma çeşitlerinin sayısı 6500’ü aşmaktadır. Türkiye’de ise bu sayı 460’ı bulmaktadır. Bunlar arasında kalite ve verim yönünden yüksek ve ticari anlamda yetiştiriciliği yapılanların sayısı çok azdır. En verimli elma çeşitleri Starking, Golden, Starkrimson, Gronny Smith, Starkspur, Beacon, Jonathan, Black Stoyman İmproved ve Amasya elmasıdır.

Ülkemizde üretilen elma çeşitleri ise Starking, Golden, Starkrimson ve Amasya elmasıdır. İnsan sağlığı için çok faydalı olan elma, genellikle meyve olarak tüketilmekle birlikte sirke, şarap ve meyve suyu olarak da kullanılır. Ayrıca yemeklerde ve tatlılarda da sıkça kullanılır. Hoş kokulu ferahlık verici olmasının yanında besin değeri son derece yüksektir. Elma, fosfor, kalsiyum, potasyum, sodyum, mağnezyum, silisyum gibi bir çok mineral maddeler ile organik asitler, meyve asitleri ve doğal aroma maddeleri içerir. A, B1, B2, C, ve E vitaminleri bakımından oldukça zengindir (Anonim, 2003b). 2. Dünya’da Durum Dünya’da 2002 yılı verilerine göre 5.675 bin hektar alanda elma yetiştirilmektedir. Elma üretimi 57.095 bin tondur. 1993-2001 yıllarında elma üretim miktarının üçer yıllık ortalamalarına bakıldığında, üretimin düzenli bir artış gösterdiği görülmektedir. 2002 yılında ise üretimde az da olsa düşüş görülmektedir. Dünya elma üretiminin %72’si on ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. Çin ve ABD elma üretiminde ilk sırayı alırken Türkiye 2.5 milyon tonla üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ülkeleri sırasıyla Fransa, İran, İtalya, Polonya, Rusya, Almanya, ve Hindistan takip etmektedir. Güney yarım kürede yer alıp elma üretiminde mevsimsel farklılıkta avantaj sağlayan Arjantin, Şili, Brezilya ve Yeni Zelanda dünya elma üretiminde önemli ülkeler arasında yer almaktadır.

Dünya’da üretilen elmanın büyük bir bölümü üretici ülkelerde taze olarak tüketilmekte ve işleme sanayinde kullanılmaktadır. 1999-2001 yıllarında dünya elma üretiminin %9’u ihraç edilmiştir. Dünya elma ihracatında Fransa 778 bin tonla ilk sırayı alırken bu ülkeyi sırasıyla ABD, Şili, İtalya, Çin, G. Afrika, yeni Zelanda, Polonya ve Hollanda izlemektedir. Türkiye üretim bakımından üçüncü sırada olmakla birlikte, dünya ülkeleri arasında ihracat miktarı çok azdır. Oysa elma üretiminde önemli paya sahip ülkelerin çoğu ihracat açısından da ilk sıraları almaktadır.

Dünya elma ithalatı 2001 yılında 4.966 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Dünya ithalatının %53’ü on ülke tarafından gerçekleştirilmiştir. En önemli ithalatçı ülkeler sırasıyla Almanya, İngiltere, Rusya, Hollanda, Meksika, İspanya, Çin, ABD, Kanada ve Fransa’dır. Dünyada elma üretiminde ve ihracatında önemli paya sahip ülkelerde, üreticilerin genelde örgütlenmiş olduğu görülmektedir. Bu ülkelerde çeşit seçimi ve yetiştirme tekniği açısından bilinçli hareket edilmektedir. Girdi kullanımı, ambalajlama, etiketleme ve muhafazaya önem verilmekte, kalite ön plana çıkarılmaktadır 3. Türkiye’de Durum Türkiye dünyadaki belli başlı elma üreticisi ülkelerden biridir. Ülkemizde elma yetiştiriciliği hemen hemen her bölgede yapılmaktadır. Ege bölgesinde 500 metre, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin sıcak ve kurak yerlerindeki 800 metreden daha yukarı yerlerde yetişmektedir. Son 6 yıllık veriler incelendiğinde Türkiye elma ekim alanlarında artış ve üretimde de çok az miktarda azalış olmuştur. 2002 verilerine göre elma ekim alanı 109 bin hektar, üretim ise 2.500 bin tondur. Hektardan elde edilen verim ise 23 ton/ha ’dır. Türkiye’de 1997 yılından 2001yılına kadar meyve veren elma ağaç sayısı %1.3, meyve vermeyen ağaç sayısı ise %3 artış göstermiştir. Aynı yıllarda ağaç başına verim ise %5.3 azalmıştır. 1997-2002 yılları arasında elma üretim miktarında görülen azalma %2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Tüm bu veriler elma üretim miktarında meydana gelen azalışın ağaç başına verimin azalmasından kaynaklandığını göstermektedir. Ağaç başına verimin azalmasının nedeni döllenme ve meyve tutum zamanında yaşanılan olumsuz iklim koşullarıyla açıklanmaktadır.